အေဒါနိယာမ္ ဂ်က္ဆင္ကို ၁၇၈၈ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ (၉) ရက္ေန႔တြင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ မက္ဆာခ်ဴးဆက္ျပည္နယ္ ေမာ္လ္ဒန္းျမိဳ႕တြင္ မိခင္ အဘိဂဲလႏွင့္ ဖခင္ အေဒါနိယာန္ ဂ်က္ဆင္တုိ႔မွ ဖြားျမင္ခဲ့ပါသည္။ ထိုျမိဳ႕နယ္ေလးတြင္ အမႈေတာ္ေဆာင္ သင္းအုပ္ဆရာျဖစ္ေသာ ဖခင္၏ ေသြးေတြ သူ၏ အေသြးအသားထဲတြင္ ဆက္လက္ စီးဆင္းသြားမည္ဟူ၍ မည္သူကမွ် ၾကိဳတင္ေတြးထားခဲ့ျခင္း မရွိေပ။
ငယ္ရြယ္စဥ္ကပင္ ညဏ္ပညာထက္ျမက္ေသာ ဂ်က္ဆင္သည္ ၁၈၀၄ ခုႏွစ္တြင္ ဘေရာင္း တကၠသိုလ္တြင္ ပညာသင္ၾကား ေအာင္ျမင္ခဲ့ျပီး အသက္ (၁၉) ႏွစ္အရြယ္ ၁၈၀၇ ခုႏွစ္တြင္ အေျခခံ အဂၤလိပ္ သဒၵါစာအုပ္ တစ္အုပ္ႏွင့္ ႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးငယ္တုိ႔၏ သခ်ၤာစသည့္ ျပဌာန္းစာအုပ္ (၂) အုပ္ကို ျဖည့္စြတ္ျဖည့္စည္း ခဲ့ေလသည္။
ငယ္ရြယ္စဥ္ကပင္ ညဏ္ပညာထက္ျမက္ေသာ ဂ်က္ဆင္သည္ ၁၈၀၄ ခုႏွစ္တြင္ ဘေရာင္း တကၠသိုလ္တြင္ ပညာသင္ၾကား ေအာင္ျမင္ခဲ့ျပီး အသက္ (၁၉) ႏွစ္အရြယ္ ၁၈၀၇ ခုႏွစ္တြင္ အေျခခံ အဂၤလိပ္ သဒၵါစာအုပ္ တစ္အုပ္ႏွင့္ ႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးငယ္တုိ႔၏ သခ်ၤာစသည့္ ျပဌာန္းစာအုပ္ (၂) အုပ္ကို ျဖည့္စြတ္ျဖည့္စည္း ခဲ့ေလသည္။
တတ္ၾကြျပီး ထက္ျမက္ေသာ လူငယ္ တစ္ေယာက္ ျဖစ္သည္ႏွင့္ အညီ ထိုကာလက ျပင္သစ္ဘာသာေရး ေဖာက္ျပန္မႈ၊ လြဲမွားေသာ အေတြး အေခၚအခ်ိဳ႕၏ လႊမ္းမုိးမႈကို ခံခဲ့ရျပီး လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚျပီး ဘုရားမဲ့ ဝါဒီကို သေဘာက် လက္ခံခဲ့ေလသည္။ ထို၀ါဒကို လက္ကိုင္းျပဳရင္း လူငယ္သဘာ၀ စြန္႔စားမႈ ဖြင့္ရန္ အေမရိကန္ နယူေယာက္ျမိဳ႕ကို ခရီးျပဳခဲ့ပါသည္။ ဆႏၵေနာက္ကိုလိုက္ကာ ဘ၀ စြန္႔စားစိန္ေခၚမႈမ်ားကို ရွာေဖြျပီးတဲ့ အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုမွာေတာ့ အိမ္ကို ျပန္ဘုိ႔ ေျခဦးလွည့္ခဲ့ရာ ျမိဳ႕တစ္ျမိဳ႕ရဲ႕ တည္းခိုခန္း တစ္ခုတြင္ ဘုရားရွင္၏ အလင္းေပးမႈေၾကာင့္ ေနာင္တရ ေျပာင္းလဲလာသူမွာလည္း အေဒါနိယာန္ ဂ်က္ဆင္ပင္ ျဖစ္ေလေတာ့သည္။
ထိုတည္းခိုးခန္းငယ္ကေလးတြင္ တစ္ညလံုး ေဝဒနာႏွင့္ ျငီးတြားေနခဲ့သူဟာ သူနဲ႔ ဘုရားမဲ့ ဝါဒီကို အတူယံုၾကည္ခဲ့ေသာ သူငယ္ျခင္း ဂ်က္ေကာ့အင္း ျဖစ္ေလေတာ့သည္။ ထိုသူသည္ တစ္ညလံုး ကယ္ပါ ယူပါ တစ္စာစာ ေအာ္ဟစ္ေနခဲ့ေလသည္။ တစ္ဖက္ခန္းမွ ဂ်က္ဆင္သည္လည္း ထုိသူ၏ ေအာ္သံေၾကာင့္ တစ္ညလံုး အိပ္မေပ်ာ္ႏိုင္ခဲ့ေပ။ ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ ထိုေအာ္ဟစ္ေနသူမွာ ေသဆံုးသြားျပီးဟု သတင္းၾကား ျပီးေနာက္ လူေတြေသရင္ ဘယ္ကို ေရာက္မွာလဲ ဆိုေသာ အေတြး လင္းလက္လာခဲ့ျပီး ဘုရားသခင္ထံသို႔ လွည့္ျပန္ လာခဲ့ ေလေတာ့သည္။
၁၈၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ပလိုင္းေမာက္ျမိဳ႕တြင္ ရွိေသာ အင္ဒိုဗာ က်မ္းစာေက်ာင္းတြင္ တတ္ေရာက္ ပညာ သင္ၾကား ခဲ့ပါသည္။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ တူညီေသာ မိတ္ေဆြ အခ်ိဳ႕ႏွင့္ အတူ ေကာက္ရုိးပုံၾကီးအနားတြင္ ဆုေတာင္း ဆက္ကပ္ အသက္တာကို အပ္ႏွံအျပီးတြင္ သူတို႔အားလံုး အမႈေတာ္ျမတ္အတြက္ အသက္ရွင္ ခဲ့ၾကပါသည္။
၁၈၁၂ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ (၅) ရက္ေန႔တြင္ စိတ္တူကိုယ္တူ၊ ဘုရားခ်စ္သူ၊ စြန္႔စားလိုသူ၊ အန္းဟက္ဆယ္တုိင္း ႏွင့္ လက္ထက္ ထိမ္းျမား ခဲ့ေလသည္။ ေနာက္တစ္ရက္ ျဖစ္ေသာ ေဖေဖာ္ဝါရီလ (၆) ရက္ေန႔တြင္ သိကၡာလက္တင္ ဘိသိတ္မဂၤလာကို ခံယူခဲ့ပါသည္။ ေနာက္ထပ္ (၂) ပတ္အၾကာ ေဖေဖာ္ဝါရီလ (၁၉) ရက္ေန႔တြင္ ကရာဗာန္ သေဘာၤၾကီးႏွင့္အတူ ရြက္လႊင့္ခဲ့ျပီး ယခုအခါ ႏွစ္ (၂၀၀) ျပည့္ေတာ့မည့္ သာသနာျပဳ သမိုင္း ခရီးစဥ္ၾကီးကို အစျပဳခဲ့ပါ ေတာ့သည္။
၁၈၁၂ ခုႏွစ္ႏွစ္ ဇြန္လ (၁၇) ရက္ေန႔တြင္ ကာလကတားျမိဳ႕သို႔ ေရာက္ရွိလာပါေတာ့သည္။ ငါးလခန္႔ ၾကာျမင့္ေသာ ထုိခရီးစဥ္အတြင္း သမၼာ က်မ္းစာကို ေလ့လာေနခဲ့ျပီး ႏွစ္ျခင္းအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ခံယူခဲ့ပါသည္။ ၁၈၁၂ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ (၆) ရက္ေန႔တြင္ ဇနီးေမာင္ႏွံ (၂) ဦးစလံုးသည္ ကလာကတားျမိဳ႕ လာေဆး သုဓမၼာဇရပ္တြင္ ဆရာၾကီး ဝီလ်ံဝု အားျဖင့္ ႏွစ္ျခင္းမဂၤလာကို ခံယူခဲ့ပါသည္။ မၾကာမီ အဂၤလိပ္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုန္ပၸဏီ အာဏာပိုင္တို႔၏ အၾကပ္ကိုင္မႈေၾကာင့္ ဆရာၾကီး ယုဒႆန္တုိ႔ ဇနီးေမာင္ႏွံသည္ ကလကတားျမိဳ႕မွ ထြက္ခြာခဲ့ရပါေတာ့သည္။
အျခားသို႔ ထြက္ခြာရန္ ၾကံစည္ခဲ့ေသာလည္း သေဘာၤဆိပ္တြင္ တစ္စီးတည္းသာ ရွိျပီး ျမန္မာနုိင္ငံသို႔ ထြက္ခြာေတာ့မည့္ သေဘာၤေပၚတြင္ တက္ေရာက္လာကာ ဤအရာမွာ ဘုရားရွင္၏ အၾကံအစည္ေတာ္ တစ္ခုသာ ျဖစ္ေၾကာင္း အသိအမွတ္ျပဳ လက္ခံခဲ့ၾကေလေတာ့သည္။ ၁၈၀၁၃ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လ (၁၃) ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာျပည္၏ ဆိပ္ကမ္းျဖစ္ေသာ ရန္ကုန္ျမိဳ႕သို႔ ေဘးကင္းစြာ ေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကေသာ္လည္း ပင္လယ္ ခရီးစဥ္ အတြင္း ၾကမ္းတမ္းေသာ သဘာဝ ေဘးအႏၱရာယ္မ်ားေၾကာင့္ ပထမဆံုးေသာ သူတုိ႔၏ ရင္ေသြးငယ္ေလးမွာ ပ်က္က် ဆံုးရႈံးခဲ့ရေလသည္။ ဤသည္မွာ ယုဒႆန္တု႔ိ ဇနီးေမာင္ႏွံတုိ႔ ဆက္လက္ေပးဆက္ရမည့္ အရာမ်ားစြာထဲမွ ပထမဦးဆံုး ေပးဆပ္မႈပင္ ျဖစ္ေလေတာ့သည္။
ညဏ္ပညာ ထက္ျမက္သည့္ ယုဒႆန္သည္ လက္တင္၊ ဂရိႏွင့္ ေဟျဗဲဘာသာရပ္မ်ားကို ကၽြမ္းက်င္စြာ တတ္ေျမာက္ ထားေသာ္လည္း အေနာက္တုိင္း ဘာသာ စကားႏွင့္ လံုးဝ ဆန္႔က်င္ ကြဲျပားသည့္ ျမန္မာ စကားႏွင့္ ျမန္မာ စာေပကို တစ္ေန႔လွ်င္ (၁၂) နာရီခန္႔ အခ်ိန္ယူကာ (၃) ႏွစ္ေက်ာ္ ၾကိဳးစား အားထုပ္ အပတ္ တကုတ္ သင္ယူခဲ့ပါသည္။
ဇနီးသည္ ျဖစ္ေသာ မမ ယုဒႆန္မွာမူကား အိမ္ရွင္မ ပီပီ ေစ်းဝယ္ထြက္ျခင္း၊ အျခား အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕ ဆက္ဆံႏုိင္ျခင္းတု႔ိေၾကာင့္ ျမန္မာ စကားကို ပို၍ပင္ ကၽြမ္းက်င္ တတ္ေျမာက္ လာေလေတာ့သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ လက္ကမ္း ေဝစာမ်ားကို က်ိဳးစား ေရးသားခဲ့ျပီး “ ေကာင္းကင္ လမ္းျပစာ” ဆိုေသာ က်မ္းငယ္ ကေလးကို ပုံႏိုပ္ ထုပ္ေဝႏုိင္ရန္ ၾကိဳးစား အားထုပ္ခဲ့ေလေတာ့သည္။
ဤသို႔ျဖင့္ ၁၉၁၆ ခုႏွစ္ ႏုိဝင္ဘာလ (၁၅) ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ပထမ ဦးဆံုးေသာ ႏွစ္ျခင္း အသင္းေတာ္ကို ဆရာ ယုဒႆန္ ဇနီး အန္း ဟက္ဆယ္တုိင္း၊ ဆရာ ေဟာက္ခ်္ တုိ႔ ဇနီးေမာင္ႏွံ တို႔သည္ တည္ေထာင္ ခဲ့ၾကေလ သည္။ ထို႔အတူ ျမန္မာ သဒၵါက်မ္း ျပဳစုျခင္းႏွင့္ ရွင္မႆဲ ခရစ္ဝင္ က်မ္းကို ဘာသာျပန္ျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားကို ၾကိဳးစား ေဆာင္ရြက္ရင္း ၁၈၁၇ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လတြင္ ေအာင္ျမင္စြာ လုပ္ေဆာင္ ျပီးစီးခဲ့ေလေတာ့သည္။
ထိုမွ တစ္ဆင့္တက္ကာ ၁၈၁၈ ခုႏွစ္ အတြင္းတြင္ ဇရပ္ တစ္ေဆာင္ေဆာက္လုပ္ကာ သတင္းေကာင္း ေဟာေျပာျခင္း အမႈကို လုပ္ေဆာင္ခဲ့ေလ ေတာ့သည္။ ပထမဦးဆံုး လူထုအမ်ားႏွင့္ သတင္းေကာင္း ေဝငွျခင္းကို ၁၈၁၉ ခုႏွစ္ ဧျပီလ အတြင္းတြင္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ခဲ့ျပီး လူဦးေရ (၁၅) ေယာက္ တက္ေရာက္ ခဲ့ၾကပါသည္။ (၂) လခန္႔ ၾကာလာေသာအခါ ဦးေနာဆိုသူ ျမန္မာအမ်ိဳးသား တစ္ဦးသည္ ခရစ္ေတာ္ကို သက္ဝင္ ယံုၾကည္ျပီး ႏွစ္ျခင္း မဂၤလာကို ေတာင္းခံခဲ့ရာ ၁၈၁၆ ခုႏွစ္ ဇြန္လ (၂၇) ရက္ေန႔တြင္ ဆံေတာ္ၾကိဳလမ္းအနီးရွိ လိပ္ျပာကန္တြင္ ဦးေနာကို ႏွစ္ျခင္း မဂၤလာ ေပးအပ္ ခဲ့ၾကပါသည္။
၁၈၁၉ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ (၁၄) ရက္ေန႔တြင္ ဆရာၾကီး ေမွ်ာ္လင့္ထားေသာ ျမန္မာတုိင္းရင္းသား ပါဝင္သည့္ ျမန္မာ စကားျဖင့္ ဝတ္ျပဳသည့္ ပထမဆံုး ပြဲေတာ္ မဂၤလာကို က်င္းပ ျပဳလုပ္ႏုိင္ ခဲ့သည့္အတြက္ ဆရာၾကီး ယုဒႆန္သည္ အထူးပင္ ဝမ္းေျမာက္ခဲ့ရေလသည္။ (၁၈၂၀ ခုႏွစ္ ဇႏၷဝါရီလ (၂၀) ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာျပည္၌ လြတ္လပ္စြာ သာသနာ ျပဳခြင့္ရရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ဘၾကီးေတာ္ မင္းတရားၾကီးထံ ခစားကာ ခြင့္ပန္ခဲ့ေလသည္။ သို႔ေသာ္လည္း အမိန္႔ေတာ္ တစ္စံုတစ္ရာ ခ်မွတ္ခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့ေပ။ ခက္ခဲေသာ အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာကို သက္ဝင္ ယံုၾကည္မည့္ သူမ်ားအတြက္ အႏၱရာယ္ ခ်ိန္ေျခာက္မႈမ်ား ရွိခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျဗိတိသွ် လက္ေအာက္ခံ စစ္တစ္ေကာင္းျမိဳ႕သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ကာ သာသနာျပဳရန္ စဥ္းစားခဲ့ေလသည္။ ၁၈၂၀ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ (၂၄) ရက္ေန႔ တစ္ခုေသာ ညေနေစာင္းတြင္ သာသနာေတာ္အတြက္ တုိင္ပင္ ေဆြးေႏြး ေနခဲ့ရာ ဦးေနာ၊ ဦးျပား၊ ဦးသာလွတုိ႔ (၃) ဦးက ခက္ခဲေသာ အခ်ိန္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ယံုၾကည္သူ (၈) ဦး သုိ႔မဟုတ္ (၁၀) ဦးခန္႔ ရွိလာေသာ အခ်ိန္မွ တစ္ဦးဦးကို ေခါင္းေဆာင္ ခန္႔ထားျပီး ဆရာတို႔ သြားလိုရာ သြားေစလိုေၾကာင္း ေတာင္းပန္ ေျပာဆိုခဲ့တာေၾကာင့္ ဆရာၾကီးတုိ႔ ဇနီးေမာင္ႏွံဟာ ျမန္မာျပည္ မွာဘဲ ဆက္ျပီး သာသာနာျပဳဘိ္ု႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကပါေတာ့သည္။
၁၈၂၃ ခုႏွစ္တြင္ ယံုၾကည္သူ တပည့္ေတာ္ (၁၈) ဦးခန္႔အထိ ရွိလာခဲ့ျပီး ဓမၼသစ္က်မ္း ကိုလည္း ျမန္မာ ဘာသာသို႔ ေအာင္ျမင္စြာ ျပန္ဆိုႏုိင္ ခဲ့ပါေတာ့ သည္။ ၁၈၂၃ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ (၁၃) ရက္ေန႔တြင္ ဘုရင္မင္းျမတ္ၾကီး၏ သေဘာတူ ခြင့္ျပဳမႈျဖင့္ အင္းဝတြင္ သာသနာ ျပဳခြင့္ရရွိခဲ့ျပီး အထက္ ျမန္မာျပည္သို႔ ေျပာင္းေရြ႕ သာသနာ ျပဳခဲ့ေလေတာ့သည္။
၁၈၂၄ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္ျမန္စစ္ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံျခားသားမ်ားကို ဖမ္းဆီး ထိန္းသိမ္းခဲ့ရာတြင္ ဇြန္လ (၂၈) ရက္ေန႔တြင္ အာဏာပိုင္မ်ား၏ ဖမ္းဆီးျခင္း ကို ဆရာၾကီး ယုဒႆန္လည္း ခံခဲ့ရေလသည္။ အင္းဝေထာင္တြင္ အက်ဥ္းခ်ခံရခ်ိန္တြင္ မမ ယုဒႆန္က ကိုယ္ဝန္ၾကီးျဖင့္ လာေရာက္ ေတြ႕ဆံုခဲ့ ျပီး ဆရာၾကီး၏ က်မ္းစာဘာသာျပန္ လက္ေရးမူကို ေခါင္းအံုးတြင္ ဝွက္ကာ ယူေဆာင္လာေပးခဲ့ေလသည္။
ကိုယ္ဝန္ အရင့္အမာႏွင့္ ျဖစ္ေသာ မမယုဒႆန္သည္ ၁၈၂၅ ခုႏွစ္ ဇႏၷဝါရီလ (၂၅) ရက္ေန႔တြင္ သမီးငယ္ေလး မာရိယာကို ေမြးဖြားခဲ့ေလသည္။ အက်ဥ္းက်ခံျပီး (၁၁) လအၾကာ ၁၈၂၅ ခုႏွစ္ ေမလ (၂) ရက္ေန႔တြင္ အင္းဝလက္မရြံ႕ ေထာင္မွ ေအာင္ပင္လယ္ လက္မရြံ႕ေထာင္သို႔ (၁၀) မိုင္ခရီးကို ဖိနပ္မပါ ေျခဗလာျဖင့္ ေျပာင္းေရြ႕ ေခၚေဆာင္သြားသျဖင့္ ေျခဖဝါးတြင္ ဒါဏ္ရာဒါဏ္ခ်က္မ်ားျဖင့္ ေသြးမ်ား ယိုစီးကာ က်ဆင္းလာေလ ေတာ့သည္။ မမ ယုဒႆန္ကလည္း လသား ကေလးငယ္ကေလးကို ရင္မွာပိုက္လ်က္ မ်က္ရည္တုိ႔ျဖင့္ ငိုးေၾကြးလ်က္ ဆရာၾကီး ယုဒႆန္ ေနာက္သို႔ လုိက္ပါခဲ့ေလေတာ့သည္။
ေထာင္ထဲမွာ ဖ်ားနာေနေသာ ဆရာယုဒႆန္ကို ျပဳစုဘု႔ိ ၾကိဳးစားရင္း သူမကိုယ္တုိင္မွာေတာ့ အစာအဟာရ ခ်ိဳ႕တဲ့ခဲ့ရျပီး သမီးငယ္ေလးကို ႏုိ႔ခ်ိဳ တိုက္ေၾကြးဘို႔ လံုေလာက္တဲ့ အင္အား မရွိတဲ့အတြက္ ရြာထဲမွာ ရွိတဲ့ မိခင္ အမ်ိဳးသမီး အခ်ိဳ႕ကို အကူအညီ ေတာင္းခဲ့ရျခင္းဟာ အင္မတန္ ဆို႔နင့္ ေၾကကြဲဘြယ္ ေကာင္းလွပါသည္။
ေထာင္ေျပာင္းေရြ႕ခ်ိန္တြင္ ေထာင္ေစာင့္မ်ားက ေခါင္းအံုး အစုတ္ၾကီး ဟုဆိုကာ လြင့္ပစ္လုိက္သျဖင့္ ထိုေခါင္းအံုး အစုတ္ၾကီးကို ဦးအင္းက ေတြ႕ကာ သိမ္းဆည္းထားခဲ့သည့္အတြက္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အပင္ပန္းခံ ဘာသာျပန္ခဲ့ေသာ က်မ္းစာလက္ေရးမူမ်ား မေပ်ာက္ပ်က္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါ သည္။
၁၈၂၅ ခုႏွစ္ ႏုိဝင္ဘာလ (၅) ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္ျမန္မာ စစ္ေျပျငိမ္းေရး စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုရာတြင္ ဘာသာျပန္အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ရန္ ေထာင္ထဲမွ ေခၚထုပ္ခံခဲ့ရသည္။ ထိုသို႔ ဘာသာျပန္ လုပ္ေဆာင္ေပးမႈေၾကာင့္ ရရွိလာသည့္ ေဒၚလာ (၆၀၀၀) ကို ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ပညာေရး ျမွင့္တင္ေပးႏုိင္ရန္ အတြက္ ေမာ္လျမိဳင္ျမိဳ႕တြင္ စာသင္ေက်ာင္းေဆာက္လုပ္ရန္ လွဴဒါန္းလုိက္ေလေတာ့သည္။
၁၈၂၆ ခုႏွစ္ မက္လ (၆) ရက္တြင္ ဆရာၾကီး ယုဒႆန္တုိ႔ ရန္ကုန္ျမိဳ႕သို႔ ျပန္လည္ ထြက္ခြာခြင့္ ရရွိခဲ့ခ်ိန္တြင္တြင္ သမီးငယ္ေလး မာရိယာမွာ (၁) ႏွစ္ေက်ာ္ အရြယ္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ျပီး ျဖစ္သည္။ မမ ယုဒႆန္မွာ ငယ္ရြယ္ေသာ အသက္၊ ႏုနယ္ေသာ ခႏၶာကိုယ္ကို ဆန္႔က်င္ကာ ခင္ပြန္းသည္ ဆရာၾကီး ယုဒႆန္ အနားတြင္ ပါရမီ ျဖည့္ကာ အမႈေတာ္ျမတ္အတြက္ ေပးဆပ္ခဲ့သူ ျဖစ္ပါသည္။ က်မ္းတမ္းေသာ လူေနမႈ စရုိက္၊ ျပင္းထန္ေသာ ရာသီ ဥတုႏွင့္ ရင္ဆိုင္ ယွဥ္ျပိဳင္ကာ ေသာကႏွင့္ ခက္ခဲမႈမ်ားကို ၾကိဳးစား တုိက္လွန္ရင္း ဝိညာဥ္အမ်ား ရွင္သန္ႏုိင္ဘို႔ အသက္ကို စြန္႔ခဲ့ရသူ တစ္ဦးပါ။ ၁၈၂၆ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ (၂၆) ရက္ေန႔တြင္ ေက်ာက္ေဆာင္အမွ် တည္ၾကည္ ခိုင္မာခဲ့ေသာ စိတ္ႏွင့္ ခႏၶာကို ႏႈးညံ့ေသာ သူမ၏ ဝိညာဥ္ေတာ္က စြန္႔ခြာခဲ့ျပီး သခင့္၏ အထံေတာ္ပါးတြင္ ေမွးစက္ အိပ္ေပ်ာ္သြားခဲ့ပါေတာ့သည္။
အသက္ငယ္ငယ္ လူမမယ္ သမီးေလး မာရိယာသည္လည္း ျပင္ထန္းလွေသာ ရာသီဥတုႏွင့္ ေရာဂါဘယမ်ားေၾကာင့္ ေဝဒနာ အမ်ားႏွင့္ သခင့္ရင္ခြင္ အပါးတြင္ ခိုဝင္ခဲ့သည့္အခ်ိန္မွာကား ၁၈၂၇ ခုႏွစ္ ဧျပီလ (၂၄) ရက္ေန႔ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ သမီငယ္ေလး၏ ရုပ္ခႏၶာကေတာ့ မိခင္၏ ေျမပုံ နံေဘးတြင္ လွဲေလ်ာင္း အိပ္စက္ သြားခဲ့ပါျပီ။
ဆရာၾကီး ယုဒႆန္မွာ ဇနီးသည္ႏွင့္ အတူ သားသမီးမ်ား အားလံုးကို ဆံုးရႈံးခဲ့ရျပီး ဒါဏ္ရာမ်ားႏွင့္ ေဝဒနာသာ သူ၏ ရင္တြင္ ျပည့္ႏွက္စြာ ခံစားခဲ့ရပါသည္။ တနႆၤရီေဒသ၏ ေတာနက္ၾကီးထဲမွာ စိတ္ကို အေမွာင္ခ်၊ အားလံုးကို ေမ့ပစ္ဘုိ႔ ၾကိဳးစားခ်င္ ခဲ့ေသာ္လည္း၊ အမႈေတာ္ျမတ္မွာ ေပးဆပ္ထားျပီးသား သူ႔ရဲ႕ ႏွလံုးသားဟာ ေသဆံုးမသြားႏုိင္ခဲ့ဘဲ အမႈေတာ္ျမတ္အတြက္ ဦးလွည့္ကာ ျပန္လာခဲ့ပါေတာ့သည္။
ကိုယ္စိတ္ႏွလံုး သံုးပါးကို ျပန္လည္ ျပင္ဆင္ခဲ့ရင္း အမႈေတာ္ေဆာင္ တစ္ဦး ျဖစ္သူ မစၥ ဆာရာ ႏွင့္ တစ္ဦးကို တစ္ဦး ပါရမီျဖည့္ရင္း ပိုမို လုပ္ေဆာင္ ႏုိင္ဘို႔ ၁၈၃၄ ခုႏွစ္ အသက္ (၄၆) ႏွစ္ အရြယ္တြင္ ထပ္မံ အိမ္ေထာင္ျပဳ ခဲ့ပါသည္။
ဇနီးေမာင္ႏွံ ႏွစ္ဦးအတူ လက္တြဲ အမႈေတာ္ေဆာင္ရင္း ၁၈၃၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ (၂၉) ရက္ေန႔တြင္ ဓမၼေဟာင္းက်မ္းကို ဘာသာျပန္ဆို ျပီးစီးခဲ့ေလ ေတာ့သည္။ ၁၉၃၅ ခုႏွစ္မွာပင္ ဇနီးသည္၏ က်န္းမာေရး လုိအပ္ခ်က္မ်ားေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသို႔ ျပန္လည္ခရီးျပဳရင္း လမ္းခရီး တစ္ေနရာ စိန္႔ဟာရီနာ ကၽြန္းအနီးတြင္ ဒုတိယ ဇနီးသည္မွာလည္း အသက္ေပးသြားခဲ့ရျပန္ပါသည္။
ခ်စ္သူရယ္ ... စိမ္းလန္းကၽြန္းသာ ခြဲခြာရာျဖစ္
ေရွ႕ျပည္အေရး .. ေမွ်ာ္ရည္ေတြးကာ
သင္သာ ေရွ႕လွမ္း၊ ငါေနာက္လွမ္းျပီ
ဘယ္ကမ္းဘယ္မွာ၊ ဇာတာမွိန္မွိန္၊ ျပန္ဆံုခ်ိန္ကို
မေမွ်ာ္ရဲျပီ။
ခ်စ္သူရယ္ ... မ်က္ရည္ေၾကြက်၊ သဲေၾကမြ၍
ႏႈတ္ဆက္ခြဲခြာ၊ မစြမ္းသာျငား
သြားပါအသင္၊ သခင္ရွိသည္။
ေၾကကြဲျခင္းကို အံတုမည္။
ခ်စ္သူရယ္ ... သခင့္ခ်ပ္ဝတ္၊ ကိုယ္မွာ ဝတ္တင္
သတိဆင္လ်က္
ဗုဒၶထြန္းရာ၊ ျပည္ျမန္မာဝယ္
သခင့္ေမတၱာ လႊမ္းေစသား။
ဇနီးသည္မပါ တစ္ကိုယ္ေရ အိမ္ျပန္လမ္းခရီးဟာ နာက်င္ မႈမ်ားနဲ႔၊ ျပည့္လွ်ံ ခဲ့ရပါသည္။ ေမြးရပ္ေျမ အေမရိကန္မွာ ဘုရားသခင္ရဲ႕ သတင္းေကာင္း ေတြကို ေနရာ တစ္ခ်ိဳ႕မွာ ျပန္လည္ ေဝမွ်ျပီး သူရဲ႕ ႏွလံုးသား ျမဳတ္ႏွံ ထားျပီး ျဖစ္ေသာ ျမန္မာ ျပည္ကို ျပန္လည္ ထြက္ခြာ ဘို႔ ျပင္ဆင္ ခဲ့ပါသည္။
အဲဒီအခ်ိန္မွာဘဲ ဆရာယုဒႆန္ရဲ႕ အမႈေတာ္ျမတ္မွာ အနစ္နာခံ လုပ္ေဆာင္ေနမႈကို ပါရမီ ျဖည့္ခ်င္ေသာ မစၥ အန္မလီႏွင့္ ၁၈၄၅ ခုႏွစ္တြင္ ထပ္မံ အိမ္ေထာင္ျပဳျပီး ျမန္မာျပည္ကို ျပန္လည္ ထြက္ခြာလာခဲ့ပါသည္။ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ (၁၁) ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာျပည္ကို ျပန္လည္ ေ၇ာက္ရွိခဲ့ျပီး ဇနီးေမာင္ႏွံ (၂) ဦး အတူလက္တြဲကာ အမႈေတာ္ျမတ္အတြက္ ဆက္ကပ္ခဲ့ၾကပါသည္။
၁၈၄၉ ခုႏွစ္ႏွစ္ ဇႏၷဝါရီလ (၂၄) ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္ျမန္မာ အဘိဓါန္ကို ေရးသား ျပီးစီးခဲ့ပါသည္။ သမၼာက်မ္းစာ အဘိဓါန္ႏွင့္ အတူ စာေပ မ်ားစြာ ကို ေရးသားခဲ့ျပီး အမႈေတာ္ျမတ္အတြက္ ဝိညာဥ္မ်ားစြာကို ကယ္တင္ လမ္းျပခဲ့ေလသည္။ ေမာပန္းလွျပီ ျဖစ္ေသာ သူ၏ ဝိညာဥ္ကို သခင့္ထံပါး တြင္ ဆုလဒ္မ်ားစြာႏွင့္ အတူ ခိုနားရန္အတြက္ ဤတစ္ၾကိမ္တြင္ ထပ္မံ သိမ္းဆည္းျခင္း ခံရသူမွာ သူကိုယ္တုိင္ပင္ ျဖစ္ပါေတာ့သည္။
အေမရိကန္ကို ျပန္ျပီး ေဆးကုသမႈ ခံယူရန္ သေဘာၤျဖင့္ ထြက္ခြာလာခဲ့ရာ ၁၈၅၀ ခုႏွစ္ ဧျပီလ (၁၂) ရက္ေန႔တြင္ ေမာပန္းလွျပီ ျဖစ္ေသာ ဝိညာဥ္ကို ဘုရားသခင္က ျပန္လည္ကာ ရုပ္သိမ္းခဲ့ေလေတာ့သည္။
ပထမ ဇနီးသည္ အန္းတစ္ေယာက္ စြန္႔ခြာထြက္သြားခ်ိန္တြင္ သူအနားမွာ မရွိခဲ့လို႔ စိတ္မွာ နာက်င္ ခံစားခဲ့ရပါသည္။ သူရဲ႕ သမီးငယ္ေလး မာရီယာ ေသဆံုး သြားခဲ့ခ်ိန္မွာလည္း သူ႔ရဲ႕ ေမွ်ာ္လင့္ ခ်က္ေတြ ေသဆံုး ခဲ့ရျပန္ပါသည္။ ဒုတိယ ဇနီးသည္ စာရာကေတာ့ သူ႔ရဲ႕ လက္ေပၚမွာဘဲ ေသဆံုးသြား ခဲ့တာေၾကာင့္ သူ ေျဖမဆည္ႏုိင္ ျဖစ္ခဲ့ရျပန္ပါသည္။ သူ အသက္ ဆံုးသြားခ်ိန္ မွာေတာ့ ဇနီးသည္က အနားမွာ မရွိ၊ ပင္လယ္ခရီးလမ္းမွာ ျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ ေဝဒနာေတြကို ၾကိတ္မွိတ္ ခံစားခဲ့ရတယ္။ သူ၏ ျမန္မာျပည္ သာသနာ ခရီးအတြက္ ေပးဆပ္ခဲ့ရေသာ ဒါဏ္ရာမ်ား၊ နာက်င္ေၾက ကြဲမႈမ်ား၊ သူ၏ ေသြးႏွင့္ ေခၽြးမ်ား ထို႔ေနာက္ သူ၏ မ်က္ရည္ စက္မ်ား ထိုခံစားခ်က္မ်ား အားလံုး အတြက္ သူ၏ တစ္ခြန္း တည္းေသာ စကားေလးက ျပည့္စံု လံုေလာက္ ခဲ့ပါသည္။ ထိုစကားေလးမွာ အဘိဒါဏ္ကို ျပဳစု ျပီးခ်ိန္တြင္ သူမွတ္တမ္း တင္ခဲ့သည့္ “ခရစ္ေတာ္ အတြက္သာ မဟုတ္ခဲ့ရင္” ဆိုေသာ စကား ေလးပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ဒါဏ္ရာမ်ားႏွင့္ ျပည့္ႏွက္ခဲ့ေသာ ရုပ္ၾကြင္းခႏၶာမွာမူကား ဂုဏ္ျပဳသူ မရွိ၊ အမွတ္တရ မရွိ၊ သင္းခ်ိဳင္းမရွိ၊ ပင္လယ္ေရျပင္ေအာက္ တစ္ေနရာတြင္ နစ္ျမဳတ္လို႔ က်န္ရစ္ခဲ့ပါျပီ။
ဆရာၾကီး ယုဒႆန္သည္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕တြင္ (၁၀) ႏွစ္၊ အင္းဝျမိဳ႕တြင္ (၂) ႏွစ္၊ ေမာ္လျမိဳင္ျမိဳ႕တြင္ (၂၃) ႏွစ္ စုစုေပါင္း (၃၅) ႏွစ္ၾကာ ျမန္မာျပည္မွာ ဒုကၡေဝဒနာ ပင္ပန္း ဆင္းရဲမႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ခံယူျပီး ျမန္မာျပည္၏ ႏွစ္ျခင္း သာသနာဟူေသာ မ်ိဳးေစ့ကို ၾကဲျဖန္႔ခဲ့ပါသည္။ ဆရာၾကီး ယုဒႆန္ ေခၚေတာ္မူျခင္း ခံရခ်ိန္တြင္ အမႈေတာ္ေဆာင္ (၁၆၂) ဦး၊ အသင္းေတာ္ (၇၄) ပါး၊ ႏွစ္ျခင္း ခံျပီးသူ (၈၉၂) ဦး၊ ယံုၾကည္သူ (၇၉၀၄) ဦးတုိ႔ကို ထားခဲ့ႏုိင္ခဲ့သည့္ အျပင္ ေယာက်ၤားေလး ေဘာ္ဒါေဆာင္ စာသင္ေက်ာင္းႏွင့္ က်မ္းစာသင္ေက်ာင္း၊ စုစုေပါင္း (၄၄) ေက်ာင္းကို တည္ေထာင္ေပးႏုိင္ ခဲ့ပါသည္။
သို႔ေသာ္လည္း သူ၏ အသက္၊ သူ၏ မိသားစုမ်ား၏ အသက္မ်ားျဖင့္ စေတးကာ တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ သာသနာသည္ အသက္ရွင္သန္ ေလဟုန္ဆန္ကာ ႏွစ္ (၂၀၀) ကို ေရာက္ရွိလာခ်ိန္တြင္ ခရစ္ယာန္ အသင္ေတာ္ (၄၉၀၅) ပါး၊ က်မ္းစာသင္ေက်ာင္း (၂၀) ေက်ာင္း၊ ဓမၼတကၠသိုလ္ (၂၅) ေက်ာင္း၊ ယံုၾကည္သူ ခရစ္ယာန္ (၄) သန္းခန္႔ သည္ ခရစ္ေတာ္ကို ရရွိကာ ထာဝရအသက္ကို ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရရွိခဲ့ၾကေလသည္။ အသက္ေသြးနဲ႔စေတး သူေရးခဲ့ေသာ သမုိင္းသည္ အျမစ္ခိုင္မာ ႏွစ္ (၂၀၀) ၾကာျမင့္လို႔ လာခဲ့ခ်ိန္တြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အေယာက္စီတုိင္းသည္လည္း စိတ္ႏွလံုးကို ျပင္ဆင္ျပီး ဘုရားရွင္၏ အလုိေတာ္ႏွင့္ အညီ ပါဝင္လ်က္ ၾကီးျမတ္လွေသာ သာသနာ သမိုင္းကို ဆက္လက္ ပါဝင္ၾကပါစို႔လား။
ဦးေနာ ေအာက္ေမ့ဘြယ္ ႏွစ္ျခင္းအသင္းေတာ္မွ ထုပ္ေဝ ျဖန္႔ခ်ီေသာ “ခရစ္ေတာ္သာ မရွိခဲ့ရင္...” ဆရာၾကီး ယုဒႆန္၏ အထုပၸတိ မွတ္တမ္း ဒီဗြီဒီ အေခြမွ ေနာက္ခံ စကားေျပာ မ်ားကို ကူးယူ ေရးသားပါသည္။
